Bielsko

Sołtys:
Wojciech Szychowiak
Bielsko, ul. Różana 14
64-400 Międzychód

Bielsko*

Podmiejska wieś sołecka, położona na wsch. rogatkach M-du, nad rzeką Białą, przy pn.-zach. brzegu j. Bielskiego. W średniowieczu miał znajdować się tu gród, którego podgrodzie miało dać początek M-dowi. Pozostałością grodu był nasyp zwany Kalenberg od Galgenberg, czyli Szubieniczna Góra, miejsce kaźni m-dzkich sądów. W 1557 r. znana była łąka Grodzisko na Kamionką. Autopsja Kowalenki z 1934 r. grodziska już nie stwierdziła. Prawdopodobnie budowla ta przetrwała też w legendzie. Podług niej był to niegdyś olbrzymi warowny zamek z wieżą i zwodzonym mostem, cały okolony fosą i stanowił siedzibę rozbójników, których duchy, jak powiadają ludzie, jeszcze do dzisiaj grasują w ruinach zamku. Ślady tej starej budowli znajdują się przy drodze z M-du do Zatomia, w olszynowym lasku nad j. Bielsko

Udokumentowane dzieje obecnej osady sięgają końca XIII w. 12.05.1288 r. Przemysł II nadał biskupowi poznańskiemu źreb nad Białą, przyległy do ville episcopi Belsco. Współwłaścicielem wsi pozostawał Dzierżykraj, po śmierci którego, jego syn Przedwój, kanonik poznański, za zgodą swych braci nadał 11.06.1306 r. biskupstwu dwie dalsze części wsi jako zadośćuczynienie za szkody, jakie wyrządził biskupstwu ich zmarły brat Krzywosąd, za to właśnie ekskomunikowany i pozbawiony pogrzebu. W nieznanych okolicznościach biskupi utracili w ciągu XIV w. swą część wsi, raczej drogą zamiany niż sprzedaży, gdyż dobra duchowne nie mogły być zbywane. W 1405 r. z pisał się stad Markusz herbu Baran, zawołania Junosza, stryj braci Maciej, Szymona i Mikołaja z Jarosławca. W latach 1406-08 Przedbór Bielski występował jako asesor na roczkach sądowych w Pyzdrach, Kościanie i Poznaniu. W 1423 r. z Bielska pisał się Dobrogost, także z Kolna, Prusimia, kasztelan kamieński. Posiadał on jedną część wsi, dwie pozostały stanowiły własność Andrzeja Kamieńskiego i Mikołaja Kamieńskiego z Kamionnej. W l. 1434-35 Dobrogost odkupił obie części, odtąd wieś pozostawała w ręku rodziny Koleńskich, zwanej później Prusimkimi. W 1557 r. prawnukowie Dobrogosta, dokonali podziału dóbr. Sebastian Prusimski († przed 1572) otrzymał Kolno, a Wojciech († przed 1579) – Prusim, Bielskiem zaś się podzielono. Dali oni początek dwóm gałęziom rodu: Prusimskich z Kolna i Prusimskich z Prusimia. Oba rody dzieliły się B. przez następne półtora wieku.

W 1721 r. Bielsko nabył starosta Bogusław von Unrug z M-du, aby móc tam wybudować folusz. Sprawa tego kupna była przedmiotem długotrwałego procesu, który zakończył się w maju 1738 r. dekretem Trybunału Koronnego w Piotrkowie [auf dem Tribunal per decretum]. Od 1816 r. dawne dobra m-dzkie weszły w skład domeny rządowej. W 1837 r. właścicielem B. był jednak jeden z von Kalkreuthów, w 1874 r. – także.

Nazwa wsi przez całe stulecia nie zmieniała się: Bilsko (1306), Bylsko (1427), Byelsko (1464), Bielsco (1501), Bilsko (1722). Niem. kronika ewangelicka posługiwała się w 1699/1700 r. nazwą Biltzig, 1712 – Bilzik, ale nie weszła ona do użytku i już w XIX-wiecznych wydawnictwach niem. trzeba było ją objaśniać pol. n. Bielsko, która pozostała n. urzędową dla wsi i majątku.

Wieś leży między rzeką Białą (potwierdzenie w 1288) a Kamionką (1306), która przepływa przez j. Bielsko. W 1557 r. wspomniana została droga sierakowska. W 1767 r. był to trakt do Sierakowa i Wronek. Grobla na strudze do folusza miała (w przeliczeniu łokci na metry) 79 m długości i 4,1 m szerokości, most natomiast – przy tej samej szerokości – 8,2 m długości. Obecnie jest to droga krajowa nr 182 z M-du do Ujścia.

W 1469 r. Bielsko zostało wymienione wśród wsi, które zasądzono na karę 14 grzywien z powodu niezapłacenia poboru i niedopuszczenia do egzekucji. W 1508 r. wiardunki wojenne płacono z 6 łanów, w 1510 r. – 5 łanów. W 1557 r. część Sebastiana Prusimskiego obejmowała 3 półślady osadzone, 1 łan opustoszały i 2 zagrodnicze, Wojciecha – 3 półśladki osadzone, opustoszałe sołectwo i 2 zagrodników. Dziesięcina biskupia w 1564 r. liczona była od 6 łanów, jednakże w 1563 r. pobór objął tylko 1 łan, zaś w 1580 r. płacono jedynie od 1 rataja [colonus]. W 1885 r. gmina obejmowała 361 ha (razem z dworem – 544 ha), w 1905 r. – 360,7 ha (543,9 ha). W 1905 r. spisano tu 75 gospodarstw domowych, w tym 64 we wsi. Wieś został wyzwolona 28.01.1945 r. przez oddziały 8 armii gw. W czasie działań wojskowych zniszczony został tylko 1 dom.

Młyn ze stawem wspomniano w 1557 r. 3.06.1722 r. uruchomiony został folusz, zbudowany na rzece Białej na polecenie starosty Unruga. Obiekt ten występuje na wszystkich mapach z końca XVIII w. najczęściej jako bezimienny młyn, na mapie Perthéesa jako Folusz, zaś u Gilly`ego – Walkmühle [= folusz]. Po raz ostatni zaznaczony na mapie powiatu z 1836 r. jako Sandmühle [= piaskowy młyn]. Pamiątką po tym młynie była niem. nazwa dolnego biegu rzeki Białej – Walkmühlen Fließ.

W końcu XIX w. była tu kopalnia węgla brunatnego. Odkryto też złoża borowiny. W 1956 r. zbudowano bazę POM. W marcu 1993 r. POM był w likwidacji. W latach 80. była tu też baza STW. 1.10.1973 r. powstała Spółdzielnia Kółek Rolniczych. Z kolei tradycje rybackie kontynuowało tu PGRyb. Międzyrzecz, Zakład w Dobiegniewie (w latach 80. rybakówka), w latach 90. Gospodarstwo Rybackie SP Lutom. Obecnie dwa gospodarstwa.

W 1837 r. we wsi policzono 32 dymy, w 1871 r. – wciąż jeszcze tylko 33 domy, w 1885 r. – 36, w 1905 r. – 40. Dopiero po II wojnie nastąpiła eksplozja budowlana i w 1982 r. wieś posiadała 132 domy. Podobnie było z ludnością. W XIX w. zdołała się ona tylko podwoić od 182 dusz w 1837 r. do 386 w 1905 r. Podmiejskie położenie wsi sprzyja jednak osadnictwu. Spis ludności z 1970 r. wykazał tu 656 osób, w 1978 r. – 1017, w 1988 r. – 1300. W 2003 r. mieszkało tu nawet 1347 osób.

Wieś niegdyś zdecydowanie protestancka, w końcu XIX zaczęła się katolicyzować. W 1871 r. katolicy stanowili jedynie 11% mieszkańców, w 1885 r. – 23,9%, w 1905 r. – 44,5. W 1905 r. mieszkało we wsi 112 Polaków, którzy stanowili już 29% mieszkańców (we dworze – 37). O ile protestanci byli w 100 proc. niemieccy, to 65% katolików mówiła po polsku

Wieś leży na historycznym obszarze diec. poznańskiej. Parafia katolicka znajdowała się dawniej w Kamionnej, co zostało potwierdzone w 1508 r. i 1888 r. Synod ewangelicki w Lesznie z 1777 r. inkorporował wieś do kościoła protestanckiego w M-dzie. Pomiędzy 1888 a 1890 r. również katolicy zostali przypisani do parafii w M-dzie Obecnie jest to parafia p.w. Męczeństwa Jana Chrzciciela.

W 1790 r. z inicjatywy Unrugów otwarto tu szkołę ewangelicką. W 1890 r. do szkoły na miejscu chodzili zarówno protestanci, jak i katolicy (szkoła symultaniczna). Mimo to w końcu XIX w. było tu 63 analfabetów (19,5%). Przed 1900 r. szkoła w otrzymała nowy budynek. 1.09.1940 r. z polecenia władz okupacyjnych Niemiec Julian Will zorganizował szkołę dla polskich dzieci w wieku 9-12 lat, gdzie nauka odbywała się po niemiecku. Obecnie we wsi znajduje się przedszkole.

*opracowane na podstawie: "Monografia Międzychodu" Jerzy Zysnarski, lipiec 2005

Na skróty

Lokalne firmy

Bielsko